Hoe de luiken opengingen

Van hiërarchisch denken naar verantwoordelijk handelen

In de geschiedenis van de apostolische beweging valt op dat er sinds het ontstaan in de 19e eeuw veel veranderd is. Het elan bij het ontstaan van deze beweging heeft een ontwikkelingsdrang veroorzaakt die in de genen is gaan nestelen. Deze drang heeft zich ook gemanifesteerd in het Apostolisch Genootschap sinds zijn ontstaan in 1951. Deze leidde tot een religieus-humanistische organisatie die middenin de samenleving staat.

De juiste balans vinden

De ontwikkeling van de apostolische beweging ging soms met vallen en opstaan. Het is van alle tijden dat voor sommigen de veranderingen niet snel genoeg gaan, terwijl anderen deze niet kunnen bijhouden. Voor een levensbeschouwelijke organisatie is het de uitdaging om hierin de juiste balans te vinden. Al was het vinden van die balans minder aan de orde in de eerste periode van het Apostolisch Genootschap. Er was een sterk hiërarchisch leiderschap met weinig medezeggenschap van ‘onderop’.

Sterk hiërarchisch leiderschap

Hoewel het Apostolisch Genootschap in 1946 afscheid had genomen van een dualistisch godsbeeld, werd de toenmalige apostel nog wel gezien als de eigentijdse Christus. Aan deze verheven positie ontleende hij hiërarchisch leiderschap. Deze vorm van taakgericht leiderschap was normaal in die tijd. Er waren heldere doelen en de leiders waren vaak het symbool van veiligheid en stabiliteit. Ze losten problemen op en boden richting en orde. Dit werkte in het begin goed, omdat het nog jonge genootschap van de grond af aan opgebouwd moest worden. Er heerste een sfeer van samen ‘de handen uit de mouwen’. De leden volgden de richting die de apostel aangaf onvoorwaardelijk. Dat veranderde toen in de zestiger en zeventiger jaren andere denkbeelden in de samenleving vat kregen op het reilen en zeilen binnen het genootschap.

Onbegrip

Het groeiende individualisme met de behoefte aan zelfexpressie, de groeiende welvaart waardoor de wereld ‘groter’ werd en een toenemende afkeer van groepsverbanden en van grote ideeën over religie in het algemeen, kregen invloed. Het genootschap speelde onvoldoende accuraat in op deze ontwikkelingen in de maatschappij en dat leidde tot conflicten. Veel jongere leden en de apostel begrepen elkaar niet meer. Het zorgde voor verdriet, pijn en zelfs persoonlijke crises waarmee sommige (oud-)leden nu nog worstelen. Dit zijn natuurlijk ernstige gevolgen die te betreuren zijn.

Cultuuromslag

Vanaf 1984 ontstaan er andere inzichten en vinden er ingrijpende veranderingen plaats. De Christusnaam wordt niet langer verbonden aan de functie van de apostel. Het hiërarchisch leiderschap ontwikkelt zich in de richting van samenwerking en ruimte voor (deskundige) inbreng van anderen. Er wordt een begin gemaakt met democratisering zoals bijvoorbeeld de aanstelling van een bestuur en een Raad van Toezicht die meedenken over de koers van het genootschap.

Ruimte voor het individu

Het inspelen op maatschappelijke ontwikkelingen leidt ook tot meer emancipatie. Er komt voluit ruimte voor anders geaard zijn en voor gelijkwaardigheid tussen vrouwen en mannen. Het individu wordt belangrijker. Iedereen krijgt ruimte voor persoonlijke religieuze beleving en eigen verantwoordelijkheid voor het in praktijk brengen van zijn geloof.

De luiken gaan open

Rond de eeuwwisseling is een geweldige inhaalslag gemaakt door de leden te betrekken bij het opstellen van een eigentijdse missie en visie van het genootschap. De organisatie moderniseert en krijgt op alle fronten een professioneler karakter. Er komen scholingsprogramma’s voor voorgangers en andere vrijwilligers. De tijd is rijp om de luiken open te zetten, waardoor de naamsbekendheid voorzichtig toeneemt. Meer mensen die op zoek zijn naar (religieuze) zingeving weten het genootschap te vinden. Plaatselijke gemeenschappen ontplooien allerlei activiteiten met maatschappelijke impact. Er komen samenwerkingsverbanden met andere levensbeschouwelijke en kerkelijke organisaties om zichtbaar en dienstbaar te zijn aan de samenleving. Het Apostolisch Genootschap ontwikkelt zich tot een transparante organisatie met een open karakter.

Religieus-humanistisch

Aan het eind van het eerste decennium krijgt het genootschap de signatuur ‘religieus-humanistisch’. Religieus is het geloof dat we als mens deel zijn van het grote geheel van schepping. Dit overstijgt de individuele mens en verbindt deze met zijn medemens. Humanistisch omdat de verwondering over dit grote geheel de mens er medeverantwoordelijk voor maakt om menswaardig en betekenisvol te leven. Vier waarden vormen hierbij het uitgangspunt: verwondering, verbondenheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid. Met als doel meer compassie, solidariteit en duurzaamheid in de samenleving te brengen.

Je eigen antwoorden vinden

Het genootschap wil mensen inspireren na te denken over levensvragen en hun eigen antwoorden te vinden. Veel mensen zijn in deze tijd op zoek naar zingeving. Het Apostolisch Genootschap wil niet alleen de leden maar ook andere geïnteresseerden inspireren tot betekenisvol leven. Onder meer door naast wekelijkse erediensten andere ontmoetingen aan te bieden over zingeving en levenskunst. Ook draagt het genootschap opiniërend bij aan het maatschappelijk debat over relevante onderwerpen.

Verantwoordelijk handelen

Om de integriteit van mensen in de organisatie te waarborgen zijn gedragscodes opgesteld en is een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) verplicht voor alle voorgangers en jeugdverzorgers. Er is een vertrouwenspersoon en per september 2020 een klachtenregeling met een onafhankelijke toetsing. De bestuursstructuur is transparant en er is een Raad van Toezicht, waarbij de kwaliteitseisen van good governance en de vier waarden verwondering, verbondenheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid, leidend zijn. Het Apostolisch Genootschap is hiermee een moderne organisatie in het Nederlandse levensbeschouwelijke landschap.

Meer weten?

Neem contact op met Theo Kiffers van de afdeling inhoud: tkiffers@apgen.nl.

Bronnen

• Brand, B. Nieuw licht op oude wegen. Delft, Eburon, 2013.
• Bremmer, J.N. De apostel J.L. Slok in zijn en onze tijd; tekst lezing 2019.
• Meer dan het gewone. Meerjarenvisie 2017-2022. Baarn, Apostolisch Genootschap, 2017.