Hoopvol perspectief – september 2025

Wij zien de laatste jaren dat de samenleving verhardt. Mensen luisteren steeds minder naar elkaar
en proberen elkaar te overrulen. In verschillende delen van de wereld is er oorlog, in Oekraïne, Gaza
en Israël, Soedan …

Het is het omgekeerde proces van dat van rond het eind van de zestiger jaren. In het onderwijs
begon het toen door te dringen dat naast de traditionele vakken ook maatschappelijke
betrokkenheid bij het lesgeven hoort. Zo kregen wij als toekomstige onderwijzers les over de
mogelijkheden van een menswaardige maatschappij. Dit kwam dan aan de orde in een rollenspel of
een kringgesprek. Je leerde daarbij te luisteren naar elkaars standpunten.
Het was het begin van ontwapening. Zorgen voor dialoog. Het verzet tegen oorlogen en kernwapens.
Het volgende gedicht stamt uit die tijd:

OORLOG EN VREDE¹

In tijd van oorlog
Is een mens alleen
machteloos

In tijd van vrede
zijn alle mensen samen
machteloos

alleen kan niemand een oorlog doen stoppen
samen kunnen de mensen geen vrede bewaren

maar lieve mensen
laten wij het in ieder geval proberen.

Ons land werd een land waar je van gedachten kon wisselen zonder dat er sprake was van geweld.
Ook niet in taal.

Er kwamen boeken uit zoals dat van S.C. Derksen: “Hoe leren we de vrede”². Dit boek benadrukt dat
vrede te leren is door:

• Ten eerste een liefdevolle en stimulerende opvoeding. Kinderen die zich welkom voelen,
  opgroeien in een sfeer van liefde en respect, en de kans krijgen hun talenten te ontwikkelen,
  zullen minder geneigd zijn tot geweld.
• Ten tweede het ontwikkelen van positieve eigenschappen. Door het kweken van innerlijke
  rust, weerbaarheid, en het leren omgaan met emoties, conflicten en agressie, kan men
  vreedzamer in het leven staan.
• Ten derde het vinden van een zinvolle levensinvulling. Een positieve instelling, het
  overwinnen van zwakke punten, en het vinden van een betekenisvolle invulling van het leven
  dragen bij aan vrede.
• Ten vierde het toepassen van methoden die vrede bevorderen: Derksen noemt yoga en tai
  chi als voorbeelden van methoden die kunnen bijdragen aan vrede door het verminderen
  van angst en het vergroten van innerlijke rust.

Kortom, "Hoe leren we de vrede" pleit voor een holistische benadering van vrede, waarbij zowel
persoonlijke ontwikkeling als maatschappelijke factoren een rol spelen.

In 2017 verscheen als antwoord op de veranderende wijze waarop mensen met elkaar omgaan het
boek “Vrede kun je leren” van David van Reybrouck en Thomas d’ Ansembourg³. In dat boek wordt
omschreven hoe mindfulness, geweldloze communicatie en compassie bouwstenen zijn voor een
vreedzame samenleving. De schrijvers stellen: Als je elke dag een half uur de tijd neemt om te
mediteren, je te richten op je ademhaling, je lichaam weer te voelen en het gevoel te krijgen van wat
voor mens je wilt zijn, dan ga je daar ook naar leven. Geweldloos communiceren kun je jezelf
aanleren. Compassie is de diepe betrokkenheid bij wat de ander beleeft of ervaart, in het besef van
een gemeenschappelijke, gedeelde menselijkheid. Ook dit kun je je eigen maken.

Het is van belang hoe je wordt opgevoed. Is een kind in liefde opgegroeid dan is het ontvankelijk voor
empathie en heeft het daar in de rest van zijn of haar leven profijt van.

In de huidige tijd is er behoefte aan mensen die op een liefdevolle wijze met elkaar willen omgaan en
dit willen laten zien aan de wereld om hen heen. Er is behoefte aan verbinding met mensen die dit
ook willen om zo samen een tegengeluid te laten horen aan de steeds meer verhardende wereld. Het
is niet zo dat de leiders bepalen wie of wat wij willen zijn, maar dat wij zelf bepalen hoe wij als mens
willen zijn. Vele grote mensen zijn ons daarin voorgegaan zoals Gandhi, Marten Luther King, Nelson
Mandela. Je kunt zelf de keuze maken om als liefdevol mens te zorgen voor een vreedzame wereld.

Ik wil afsluiten met het volgende gedicht:

MENSEN GEVRAAGD⁴

Mensen gevraagd om de vrede te leren
waar geweld door de eeuwen model heeft gestaan
Mensen gevraagd die de wegen markeren
waarop alles wat leven heeft verder kan gaan

Mensen gevraagd om de noodklok te luiden
en om tegen de waanzin de straat op te gaan
mensen gevraagd om de tekens te duiden
die alleen nog moedwillig zijn mis te verstaan

Mensen gevraagd om hun nek uit te steken
voor een andere tijd en een nieuwe moraal
mensen om ijzer met handen te breken
ook al lijkt het ondoenlijk en paradoxaal

Mensen gevraagd die in naam van de vrede
voor behoud van de aarde en al wat daar leeft
wapens ook zelf tot een ploeg willen smeden
voor een oogst die aan allen weer overvloed geeft

Mensen gevraagd!
Er worden mensen gevraagd
dringend mensen gevraagd!
mensen te midden van mensen gevraagd!

____________________________________________________________________________________________

¹ Moyenchamp
² S.C. Derksen, Hoe leren we de vrede. Groningen 1971.
³ D. van Reybrouck en Th. D’ Ansembourg, Vrede kun je leren. Amsterdam 2017. Oorspronkelijk: La
   paix, ça s’apprend! Parijs 2016.
⁴ C. Poort, Mensen gevraagd. Z.p., z.j.