Hoopvol perspectief – Augustus 2025

Menigeen trekt er in deze periode op uit, in eigen land of daar buiten. Anderen hebben de
vakantie alweer achter de rug. Zo ook wij. Wij waren in de maand juni in Engeland, waar
we van natuur en cultuur hebben genoten.

Een van de hoogtepunten was ons bezoek aan Salisbury, en dan in het bijzonder de kathedraal.
Een prachtige kerk, met een heel bijzondere historie (hij stond ooit op een heel andere plek,
en is op zeker moment verplaatst). En er is meer dat deze plek bijzonder maakt. Zo wordt er
in een aparte ruimte een origineel exemplaar bewaard van een document dat meer dan 800 jaar
oud is.

In het jaar 1215, te midden van een tijdperk van willekeur en koninklijke almacht,
gebeurde iets opmerkelijks op een weide bij Runnymede (vlakbij Salisbury). Onder druk
van opstandige baronnen, zette koning Jan zonder Land zijn zegel onder een document
dat de loop van de geschiedenis zou veranderen.
Wat begon als een politiek compromis groeide uit tot een mijlpaal in de strijd voor
menselijke waardigheid. De Magna Carta was geen perfecte blauwdruk voor vrijheid –
zeker niet in de ogen van de gewone man – maar het zaad was geplant. Voor het eerst
werd zwart-op-wit erkend dat zelfs een koning onder de wet viel. Het idee dat niemand
boven recht en rechtvaardigheid stond, gaf hoop aan toekomstige generaties. Het was
alsof in de donkere middeleeuwen een kiertje licht brak door het dikke gordijn van macht
en onderdrukking.

Deze hoopvolle gedachte sluit naadloos aan bij het latere humanisme, dat de mens
centraal stelt, met rede en ethiek als kernwaarden. Waar het middeleeuwse denken vaak
draaide om gehoorzaamheid en goddelijke hiërarchie, begon men met het humanisme te
geloven in de kracht van het individu, in zelfbeschikking en in rechtvaardigheid. De geest
van de Magna Carta – dat macht begrensd moet zijn – vond hierin een vruchtbare
bodem.

Ook binnen de kerk klonk trouwens zo nu en dan een roep om gerechtigheid. Jezus
zelf wordt weleens de eerste humanist genoemd, waar hij zich keerde tegen hypocrisie
en onderdrukking, en pleitte voor een rijk van liefde, waar de laatste de eerste zou zijn.
De Magna Carta weerspiegelt diezelfde hunkering naar rechtvaardigheid, waarin ook de
machtige verantwoording moet afleggen. De kerk speelde in 1215 trouwens een sleutelrol:
het was de aartsbisschop van Canterbury, Stephen Langton, die bemiddelde tussen koning
en baronnen. De paus was achteraf not amused over het resultaat: hij besefte dat ook
aan zijn macht werd getornd…

Het gaf ons een bijzonder gevoel om in Salisbury een blik te mogen werpen op dit
historische document. Tussen eeuwenoude pilaren ligt het perkament daar, als een
symbool van hoop dat reikt tot in onze tijd. Het is de enige plek in de kathedraal waar
fotograferen niet is toegestaan (bijgaande foto heb ik uiteraard niet zelf gemaakt).
Misschien is dat ook wel symbolisch: het heeft geen zin om met letters aan te komen,
het is de geest die het zal moeten doen.

We leven in een tijd waarin democratie en mensenrechten wereldwijd onder druk staan,
of worden uitgelegd als macht voor de meerderheid in plaats van recht voor de
minderheid. Het geeft hoop als je beseft dat er uit een chaos van willekeur ooit zo’n
historisch document ontstond. De Magna Carta is geen voltooid verhaal, maar een begin.
Het fluistert door de eeuwen heen: macht is niet onaantastbaar, en vrijheid is een
mensenrecht. Een hoopvolle gedachte die we juist nu moeten koesteren en uitdragen.