Hans Alma is hoogleraar vanwege het genootschap

‘Ik heb echt zin in deze functie’

Eerder zwaaide ze de scepter over de Universiteit voor Humanistiek: prof. dr. Hans Alma. Sinds april is ze in dienst van het Apostolisch Genootschap als bijzonder hoogleraar Religieus Humanisme en Compassie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Wat gaat ze doen?

Wat maakte dat u solliciteerde naar deze leerstoel?

“Hoe meer ik over het Apostolisch Genootschap las, hoe enthousiaster ik werd. De humanistische vraag ‘Hoe komen we tot een humane samenleving?’ heeft me altijd beziggehouden. En dat daar in het genootschap de religieuze inspiratie bijkomt, vind ik heel waardevol.”

Waarom is dat religieuze waardevol?

“Door het besef dat we deel zijn van een groter geheel worden we als het ware uitgenodigd om daar onze eigen bijdrage aan te leveren. Het doet ons boven onszelf uitstijgen en verbondenheid ervaren met wie en wat ons omringt.”

Wie of wat nodigt ons uit?

“Vanuit mezelf ervaar ik een verlangen om mij zinvol in te zetten voor iets dat groter is dan mijn eigen behoeften en belangen. Maar ook de wereld om me heen nodigt me uit. Het is een soort appel dat op mij gedaan wordt. Een appel om me echt te verbinden met wat me omgeeft. Met mensen, maar ook met de natuur of met kunst. Er resoneert, er ‘trilt’ iets tussen mij en dat wat ik ontmoet.”

Kunt u daarvan een voorbeeld geven?

“Een mooi voorbeeld is vriendschap, maar we kunnen het ook in de relatie tot een dier of ding ervaren. Het maakt dat ik me daarbij betrokken voel en ervoor wil zorgen. Compassie is de ander zien in zijn of haar pijn, maar ook in zijn of haar mogelijkheden. Zo doen we recht aan de ander.”

We zijn de taal verleerd

Hans Alma wordt in haar onderzoekswerk als religiepsycholoog en hoogleraar gedreven door een interesse in hoe mensen zin zoeken en uit welke bronnen ze daarbij putten. Ze maakt zich zorgen over de levensbeschouwelijke armoede in de samenleving en de allesoverheersende rol van economische belangen. “Als we tot een humanere maatschappij willen komen, hebben we in de samenleving een goed gesprek nodig over wat onze diepste waarden en inspiratie zijn. Dat gesprek gaan we steeds meer uit de weg. Omdat we het lastig vinden, omdat we kunnen botsen, het oneens kunnen zijn. We parkeren alles wat met die diepere levensvragen te maken heeft achter onze voordeur. Maar daar weten we er ook geen raad meer mee. Want we zijn de taal verleerd om erover in gesprek te gaan.”

Wat kan het genootschap daarin betekenen?

“Ik denk dat het Apostolisch Genootschap daarin een belangrijke rol kan spelen. Het genootschap heeft al taal en vormen om op een verbindende en open manier het gesprek aan te gaan over levensvragen.”

Toch hebben nog maar weinig mensen iets op met een kerk of levensbeschouwing.

“Kerkbezoek loopt terug, het aantal mensen dat ergens lid van wil worden neemt af. Toch verlangen mensen volop naar vormen om zin te ervaren. En daar kan het genootschap vormen voor bieden. Vanuit de leerstoel wil ik graag helpen om die te vinden. Maar er gebeurt bij het genootschap op dat gebied al veel. Neem iederal, waar jullie gesprekken organiseren op een laagdrempelige manier, met sprekers die bredere bekendheid hebben. Dat is al een heel mooie vorm om het gesprek over zingeving van de grond te krijgen.”

‘Ik zie in het genootschap het vermogen tot verandering. Zoals in het loslaten van een naar binnen gekeerde houding om echt betekenisvol te kunnen zijn voor de samenleving’

Wat gaat u doen?

1. “Ik wil mijn ideeën over ecologisch humanisme, religieus-humanisme en compassie voorleggen aan de leden van het Apostolisch Genootschap en hun feedback vragen.”
   Ecologisch humanisme? “Bij ecologisch humanisme gaat het niet alleen om zorg voor het milieu, maar om een fundamentele verandering van hoe we ons mens-zijn zien in relatie tot de wereld om ons heen. Een zorgzame manier van omgaan met elkaar en de wereld is hard nodig. Humanisme wordt vaak geassocieerd met autonomie en een maakbare wereld; ecologisch humanisme is daar een kritiek op. Ecologisch humanisme kan seculier of religieus gemotiveerd zijn. Wanneer dat laatste het geval is, vallen ecologisch en religieus humanisme in feite samen.”
2. “Ik ga onderzoek onder apostolischen doen naar de waarden compassie, solidariteit en duurzaamheid. Wat betekenen deze in de praktijk van hun persoonlijk leven en in gemeenschappen? Verder onderzoek ik wat er over deze waarden geschreven is, ook in de bredere filosofische en theologische literatuur. Ik hoop het onderzoek onder de leden ook te verbinden met onderzoek bij andere humanistische en vrijzinnige organisaties. En te kijken of er bruggen zijn te slaan.”
3. “Ik hoop iets te kunnen betekenen in de opleiding van geestelijk verzorgers. Wellicht kunnen geestelijk verzorgers aansluiten bij een voorbereidend programma voor de master Theologie en Religiestudies.”
4. “Ik ga bekendheid geven aan het genootschap en aan het onderwerp religieus-humanisme onder docenten en studenten aan de VU. Bijvoorbeeld door colleges te geven over religieus-humanisme en over compassie. Waar staan deze begrippen voor? Welke organisaties houden zich ermee bezig? Wat zijn de verschillen? In die colleges laat ik de zienswijzen van verschillende tradities aan bod komen zoals de islam, het boeddhisme, het Apostolisch Genootschap.”

‘Als hoogleraar zal ik de academische vrijheid bewaren. Dit betekent dat ik een kritische, opbouwende positie inneem’

Wat brengt dit alles het Apostolisch Genootschap?

“Ik wil met mijn onderzoek een academische onderbouwing geven aan wat religieus-humanisme en compassie zijn. Ik hoop dat die onderbouwing inzicht geeft en inspirerend is voor de leden en een rol kan spelen in de opleiding van geestelijk verzorgers. En als hoogleraar zal ik de academische vrijheid bewaren. Dit betekent dat ik een kritische, opbouwende positie inneem. Zo kan ik vanuit academische reflectie ook beperkingen van het apostolische perspectief zichtbaar maken.”

Ze wil met haar werk een inspirerende wisselwerking op gang brengen: “Aan de ene kant zal ik wat ik leer uit literatuur, uit mijn werk aan de theologische faculteit en uit mijn contacten in het land ten goede laten komen aan het genootschap, zodat daarop weer doorontwikkeld kan worden. En omgekeerd zal ik de inspiratie die ik opdoe in het genootschap en alles wat ik daar leer zichtbaar maken naar buiten toe. Zodat wat er in het genootschap gebeurt een bredere zeggingskracht krijgt voor onze samenleving.”

“Ik zie in het genootschap het vermogen tot verandering, bijvoorbeeld in het loslaten van een naar binnen gekeerde houding om echt betekenisvol te kunnen zijn voor de samenleving. Die veranderingen hebben plaatsgevonden met behoud van de onderlinge verbondenheid. Dit moet breder bekend worden. Ik vind het heel leuk daarin een rol te kunnen spelen. Ik heb echt zin in deze functie.”

Interview: Kirsten Donders-Lindeboom en Theo Kiffers
Fotografie: Maartje Geels

Bekijk hier het filmpje van het interview door de Van Oosbreestichting met Hans Alma: